ЭЭж- Нар, Нар- Ээж №3

Ээжээ охин нь таныгаа нар гэж боддогоо хэлсэн билүү. Өглөө бүр нар мандахад хацар халуу оргидог. Үнсүүлж байна даа гэж төсөөлдөг. Үнсүүлчихээд залбирдаг.  "Ээжээ, охиноо ивээгээрэй" гэж гуйдаг. Үе үехэн санадаг гэж худлаа хэлээд яахав дээ, үргэлж санадаг ээжийгээ.

Миний  ижий та
Гарынхаа дэргэд гар
Нүднийхээ дэргэд нүд байлгах гэж
Намайг төрүүлээгүй болохоор
Ухаанаасаа ухаан төрүүлсэн болохоор
Урт холын бодол минь
Тулганы захаас хол байдаг юм шүү
Ээжээ
Та хүүдээ гомддоггүй биз дээ
Хүү чинь
Уул өргөж таныхаа ачийг хариулах
Урт холын бодлын тэнд дараатай л яваа шүү

Гүрбазарын шүлгийн энэ нэгээхэн хэсгээр сэтгэлээн илэрхийлье. Уул өргөж, таныхаа ачийг хариулах, урт холын бодолд дараатай л явна үр чинь.



 

Gait - Алхаа

Хүүхэд байхаас нэг ийм бодол төрдөг байлаа. Зарим хүмүүсийн алхаа эвгүй харагддаг даа. Түнх нь мултарсан ч юм уу, сайрга хөлтэй, саажилттай гэх мэт шалтгаанаас болоод.  Энэ нь тэдний өөрт итгэх итгэл, гоо үзэмжинд муугаар нөлөөлдөг. Тэрэндээ гутрах хүн ч олон. Тэгээд шидтэн болоосой, хуруугаа инчдэх зуурт алхааг нь засаад өгчих юмсан, тэгвэл энэ хүн мөн ч их баярлана даа гэж мөрөөддөг байв. Хэзээ хойно тэр нэг өдөр сэргээн засалч их эмч болчихоод сууж байхдаа, нээрээ эмгэг алхаа засах нь мэргэжлийн маань салшгүй нэг хэсэг шүү дээ гэж бодсон энэ салбарт багтсандаа бахархахын зэрэгцээ хүүхэд насны мөрөөдлөө биелүүлж байгаа мэт нэг тийм дүүрэн мэдрэмж төрж билээ.

Ингэхэд та алхааны талаар хэр ихийг мэддэг вэ? 

Хүний алхаа гэдэг нь хөл болон гар хэмнэлтэйгээр солбицож хөдөлсний дүнд дэлхийн татах хүчний төвөөс бие урагш болж буй хөдөлгөөнийг хэлдэг.  Нэг алхааны цикл гэдэг нь 2 алхмаас тогтох бөгөөд нэг хөлийн өсгийнөөс нөгөө өсгий хүртэлх хэмжээг хэлдэг.  Алхаа нь 2 үе шатаас тогтоно. Үүнд:
1. Хөл газар хүрэлцэх үе \60%\
- өсгийгөөр газар тулах үе
- хөл улаар газар тавигдах үе
- 2 хөл газар хүрэлцэх үе
- өлмий дээр түлхэлт хийх үе
2. Хөл газраас хөндийрөх үе \ 40%\
- хөл газраас хөндийрч урагш шилжих үе
- хөл газраас хөндийрч хамгийн өндөрт өргөгдөх үе
- хөл доошилж газар өсгийгөөр гишгэх үе
Алхааны хэмнэл гэдэг нь нэг минутанд хийх алхмыг хэлдэг бөгөөд насанд хүрсэн хүн 1 минутанд 90-120 алхам хийдэг.

"Эмгэг алхааг таних, түүнийг засах "
1. Тредленбургын алхаа

Gluteus medius булчингийн сулралын үед дасан зохицолт хийх зорилгоор гэмтсэн талын хөлөнд биеийн жин ирэх үед цээж тэр тал руу хазайдаг. Энэ үед Тредленбургын шинж илрэх бөгөөд энэ нь зогсох үед биеийн жинг гэмтсэн талын хөлөнд авхуулахад нөгөө талын аарцаг нь дор байдаг. Тэгэхээр энэ тохиолдолд хонгоны дунд булчинг хөгжүүлэх дасгал хийнэ гэсэн үг юм.

 2. Scissors gait- Хайчин алхаа
Түнх ойртуулагч булчингийн тонус ихсэх, чангарах үед хайчин алхаа бий болдог. Хөл биеийн урд хоорондоо солбицож явдаг. Тархины саатай хүүхдүүдэд элбэг тохиолддог. Энэ тохиолдолд арьсны арчилгааг сайн хийж өгөх хэрэгтэй, арьс цоорохоос сэргийлвэл зохилтой. Булчин суллах, чангарлын эсрэг эм тариа хэрэглэж болно. Зогсох, алхах үед нь дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор ортезийн хэрэгсэл хэрэглэнэ. Хөдөлгөөн засалчид хандаж дасгал эмчилгээнд хамрагдвал зүгээр.
3. Propulsive gait - Паркинсоны алхаа
Бие нь урагш болсон, алхааны урт богино, ойр ойрхон алхсан, эхлээд удаан байснаа сүүлдээ алхаа нь хурдасдаг.  Настай хүмүүст тохиолдох нь элбэг. Энэ тохиолдолд тухайн хүнийг аль болох бусдаас хараат бус байдлаар амьдрахыг нь дэмжих, өөрт үйлчлэх чадварыг нь үгүй хийж болохгүй, тэнцвэр алдаж унах эрсдэл их байдаг ч гэлээ алхуулагчтай ч юм уу аль болох алхах, явах хөдөлгөөнийг нь дэмжиж байх хэрэгтэй.
4. Steppage gait- Нугасан алхаа
Энэ хэлбэрийн алхааны үед тэр талын түнхний үе хэвийн хэмжээнээс илүү дээш өргөгдөж хөлийг газраас хөндийрүүлдэг. Тэгээд газар хүрэхдээ өсгий нь биш өлмий нь эхэлж хүрдэг. Энэ алхаа нь шилбэний урд талын булчингийн саажил, архины шалтгаант неврит, тахилзуур мэдрэлийн гэмтэл, полиомиелит, даамжрах явцтай булчингийн хатингаршил зэрэг өвчний үед тохиолддог. Энэ алхааны үед өвчтөнд хангалттай сайн амралт чухал. Ядарсан үед өлмийгөөрөө шороо хутгах нь улам ихсэх талтай. За тэгээд ортезийн туслах хэрэгсэл, чиг хэрэглэх, дасгал хийх зэрэг эмчилгээг хийнэ.
Ерөнхийдөө алхааны асуудалтай хүмүүсийг үзэхдээ булчин, араг-ясны, мэдрэлийн үзлэгийг заавал хийж байх шаардлагатай. Асуумжыг сайн авах нь оношлогооны ихэнх хувийг эзэлнэ.

Эмч байнаа гэдэг ийм л байдаг юм даа

Стефан Цвейг " Танихгүй эмэгтэйн захидал" номын, "Улангасал- Амок" зохиолын хэсгээс

Би өөрийгөө мартаж орхижээ. Оюун ухаан маань саруул болж байна. Би хүний амь насны дээгүүр харанхуйлан нөмөрч буй үхлийн хар үүлтэй тэмцэлдэх ажилдаа орлоо. Нөгөө миний хүсэж мөрөөдөж, тачаангуйлдаж явсан нүцгэн биеийг одоо би.....юу ч гэх юм бэ дээ. Зүгээр л организм, матери шиг мэдэрч миний өмнө тэр хүүхэн гагцхүү үхэлтэй өрсөн тэмцэлдэж буй амьдрал, тамын өвчинд дарагдаж эвхрэлдсэн хүн л байлаа. Түүний халуун бүлээн цус....Хүүхний ариун эрдэнэт цус миний гарыг даган урсаж байна. Гэвч би айсан ч үгүй, сандарсан ч үгүй....би яг л эмч хүний үүрэг ёсоор ажиллалаа. Надад зөвхөн зовж туйлдсан л эмэгтэй харагдаж байлаа. Бүх юм өнгөрсөн нь үзтэл илэрхий байв. Тэр хүүхний амийг зөвхөн ид шид л аварч магадгүй.

......Ингээд,  ингээд үхэлтэй тэмцэх үргэлжилсэн тэмцэлдээн эхэллээ...

....Хүний хүн та мэдэж байна уу? Та бол түшлэгтэй зөөлөн сандал дээр суугаад, ертөнцийг тойрон зугаалж цэнгэж явдаг хүн шүү дээ. Үхэж байгаа хүн ямар байдгийг мэдэх үү? Та үхэж байгаа хүний дэргэд байж үзсэн үү? Мах, арьс нь яаж таталдаж байгааг нүдээрээ үзсэн үү? Хөл гар нь яаж хөхөрч эзэнгүй унжиж байхыг ер нь харсан уу? Хоолой нь яаж хэржигнэж байхыг сонссон уу? Өршөөлгүй үхлийн хий үзэгдэлтэй судас, шөрмөс, эрхтэн бүр нь тэмцэлдэж, үгээр хэлж баршгүй аймшигт зовлонд нүд нь аяганаасаа бүлтэрч байхыг харсан уу? Тан шиг тусламж үзүүлэх үүрэгтэй гэж боддог хүнд, тан шиг жуулчин, тан шиг жаргалтай хүнд тийм үхэл зовлон тааралдаж байсан уу? Би ийм юм олныг үзсэн. Энэ бүхнийг эмчийн ёсоор харж ажигладаг. Энэ бүгд надад эмнэлгийн тохиолдол байлаа. Тэр бүгдийг би судалж байсан юм.
Харин тэгэхдээ эмч байсан энэ хугацаандаа  ганцхан удаа тэр хүүхэнтэй хамт л зовж тарчилсан юм. Үхэж байгаа өвчтөнтэйгөө цуг зовлон эдэлж байгаа минь тэр юм. Би тэр шөнө...тэр аймшигтай хар дарам шөнө, тэр хүүхэнтэй үнэндээ хамт үхсэн юм шүү. Тэр хүүхний орны дэргэд сууж байхдаа хэдийн зайлуулж дийлэхгүй болчихсон, аль хэдийн хаяанд тулаад ирчихсэн үхлийг няцаах, дийлэх юм олох гэж энэ хүүхнийг харсаар байтал шарж шатааж байгаа халууныг хэсэг ч болсон, түр зуур ч болсон, намжаах арга сүвэгч олохсон гэж, асгарч байгаа ариун сайхан халуун цусыг нь тогтоох арга ухаан олох гэж тархи толгойгоо өвтгөж байлаа. Та харж байгаа биз дээ.
Эмч байнаа гэдэг ийм л байдаг юм даа. Эмч хүн өвчин бүрийг мэдэж таньж байх ёстой. Та өөрөө түрүүн их үнэн, үндэстэй хэллээ. Харин тэгэхдээ эмч хүн туслах үүрэгтэйгээ ухамсарлан ямар ч тус хүргэж чадахгүй гэдгээ мэдлээ ч, тэр өвчний өмнө ямар ч хүч чадалгүйгээ ойлгож байлаа ч гэсэн үхэж байгаа өвчтөнөө хаяж орхилгүй сахиж сууна гэсэн үг шүү. Юу ч тус болохоосоо өнгөрчээ гэдэг цорын ганц үнэнийг мэдэж байсан ч ялгаагүй. Өөрийнхөө бүх судсыг хавж өгөөд тус болохгүй байлаа ч гэсэн хамаагүй. Эмч байна гэдэг чинь хайрлан таалдаг хүнийхээ биенээс ариун сайхан цус нь хайр найргүй урсаж байгааг харна гэсэн үг. Үе үе тасалдан, сулхан цохилж байгаа судсыг нь дарж үзэж, тоолж сууна гэсэн хэрэг. Эмч байна гэдэг чинь бурхан байхгүй гэдгийг мэдсэн мөртөө харамч хар бурхныг гар зангидан зүхэж үглэж байдаг салга чавганц шиг маани мэгзэм үглэн өвчтнийхөө дэргэд суух хэрэг шүү дээ. Ойлгож байна уу? Би...би ганцхан юм ойлгодоггүй байлаа. Юу вэ гээч? Тийм мөчид хүн үхэхгүй тэсэж байна гэдэг мөн хачин юм шүү. Тийм юм үзчихээд яаж унтаж, яаж өглөө сэрж болж байнаа? Яаж хээв нэг шүдээ угаадгаараа угааж, яаж тоох ч үгүй зангиагаа зүүж болдог юм бэ? Тэгэж зовж ядарсны дараа амьдарч яаж болдог юм бэ? Яаж зовж байсан нь цөм тархи толгойд тэр чигээрээ, халуун сэргэг хэвээрээ байлаа. Энэ хүн бол би бүх сэтгэл зүрхээрээ, бүх чадлаараа, амийг нь аврах гэж тэмцэлдсэн цорын ганц хүн минь юм шүү дээ. Тэр хүн маань надаас үл үзэгдэх газар тийш улам улам холдсоор байв. Надаас, амьдралаасаа, нарт ертөнцөөс хором хормоор улам түргэн холдсоор байлаа. Хичнээн ч чармайгаад эцэж ядарсан толгой тархинд минь тэр хүүхнийг энэ ертөнц дээр барьж тогтоох, тийм арга ухаан орж ирсэнгүй ээ, олдсонгүй ээ...
Миний энд байгаа, шалаар мөлхөх шоргоолж 2 яг ижилхэн гэдгийг ойлгож байлаа...

Mindfulness-Based Stress Reduction for School-Age Children

Уртаашаа өргөөшөө зөвхөн томчууд стрессдэж амьдардаг гэвэл тун чиг өрөөсгөл ойлголт болно шүү таминь. Хүүхдийг хэрхэн хайрлан халамжилж, хүмүүжүүлэх вэ?
Хоол, хувцас, орон байр, сургууль, тоглоомоор хангаад байхад яахаараа хүүхдүүд стресст өртдөг билээ гэж асуумаар санагдаж болох юм. Стрессд өртлөө гэхэд ямар эм өгөх вэ? аль эмнэлэгт хэвтүүлэх вэ? Аль болох түргэхэн шиг зүгээр болгомоор байна гэж асуух эцэг эх олон бий. Тэр бүгдэд таны цаг хэрэгтэй, та хүүхэдтэй ажиллах цаг гарга, энэ л жинхэнэ эмчилгээ болно гэсэн хариулт өгмөөр байна.
Стресс яагаад үүсэв?  Эхлээд шалтгааныг нь хайж олохыг хичээгээрэй. Mindlessness буюу хүн тухайн цагтаа, одоо үедээ төвлөрч чадалгүй өнгөрсөн эсвэл ирээдүйд санаа зовниж, хоолоо хэрхэн идсэнээ, нэг газрааас нөгөө лүү хэрхэн очсоноо санахгүй байх нь стресс үүсгэдэг. Тэгвэл эмчилгээ нь эсрэгээр mindfulness буюу одоодоо төвлөрсөн дасгалууд дээр суурилан явагдана.
Жишээ болгож хэдэн дасгал танилцуулая. Бяцхан өөрчлөлт, баяжуулалт бүхий тохиргоог та өөрөө хийгээрэй. Монголчлоод явчихая гэдэг шиг гэр бүл бүхэн өөрийн гэсэн хэв маягтай. Түүндээ тохируулах нь байна шүү дээ.
Жишээ дасгал №1
Хүүхэдтэйгээ хамт хоолны ширээний ард суулаа. Та гадил, хүү тань алим авчээ. Эхлээд тухайн жимснийхээ өнгө, хэлбэр, үнэрийн талаар ярилцана. Тэгээд эхний хазалтаа хийлээ. Хазалт бүрд нэг минут зарцуулаарай. Тэгэнгээ хэл, шүд, уруул хөдөлгөөнд хэрхэн оролцож байгаа,  жимсний амт өөрчлөгдөж байгаа эсэх талаар ярилцаад явах жишээтэй. Одоодоо төвлөрч сурах энгийн арга нь хооллолт юм.
Жишээ дасгал №2
Хүүхдүүд аялах дуртай байдаг. Шинэ содон нээлтүүдээр баян байдаг нь хүүхэд насны гайхамшигт онцлог юм. Тэгэхээр сонирхол дээр нь тулгуурлаад, хүүхдийн оюун санааг амраах дасгал хийж болно. Гол нь та хүүхдийн зүрхэнд хүрч очихуйцаар ярьж чаддаг байх явдал хамгаас чухал. Жишээ нь:
" Хүүхдүүдээ та нар аялах дуртай юу? Хамтдаа бяцхан аялал хийцгээе. Нэгэн чимээ аниргүй, хөдөлгөөнгүй гоё газартай танилцая. Тийшээ очиход онгоц, машин, галт тэрэгний аль нь шаардлагагүй.  Нүдээ аниад хэвтэхэд л хангалттай. Энэ газар та нарын бие дотор оршин байдаг, хаашаа ч хэзээ ч алга болохгүй, бас их сайхан зантай, хэдийд ч та нарыг хүлээн авахад бэлэн байдаг тийм онцгой газар юм. Очихыг хүсч байна уу?
За тэгвэл нүдээ аниад хэвтэе, хамраараа амьсгал аваад, амаа ангайлгаад аажуухан амьсгалаа гаргана. Энэ дасгалыг 3 удаа хийнэ шүү. Сайн байна. Одоо өөрийн биеэ мэдрэхийг хичээгээрэй. Ямар нэгэн дулаан эрчим биеэр чинь гүйж байгааг мэдэрч байна уу? Уур хүрсэн, уйлмаар санагдсан, хэн нэгэнтэй ярилцахыг хүссэн үедээ энэ "чимээгүй газартаа" зочилж байгаарай. Хүссэн хугацаагаараа саатаж болно. Бас ярилцаж болно. Хэн ч чамд саад хийхгүй гэж бод доо."
Иймэрхүү маягаар 3-7 насны хүүхдүүдэд тайвшрах аргыг танилцуулах боломжтой. 20- 25 минутын турш чимээгүй орчинд хэвтэж, өөрөө өөртэйгөө ярилцах нь бүх насны хүмүүст стресс багасгах үр дүнтэй. Үнэрт лааны гэрэлд, сонгодог хөгжим сонсонгоо гэр бүлийн бүх гишүүд хамтдаа хийвэл илүү үр дүнтэй. Байнгын дасгалжилт, итгэл үнэмшил энэхүү эмчилгээг зөв бөгөөд ашигтайгаар хийхэд тусална.
Жишээ дасгал №3
Мэдрэмж яагаад нэртэй байж болохгүй гэж? Мэдрэмж яагаад өнгөтэй байж болохгүй гэж?
Уурыг заавал уур гэж нэрлэх албагүй биз дээ? 
Тэгэхээр хүүхдэд өөрийн сэтгэл хөдлөлдөө нэр өгөх, түүний талаар ярилцах, өнгөөр ялгах боломжыг олго, санааг нь өг, чиглүүл. Үүн дээр төвлөрч ярилцаад үзэх хэрэгтэй. Жишээ нь: аавынх нь "нар" \ мэдрэмж\ өнөөдөр саарал өнгөтэй болчихлоо. Учир нь: Ажил дээрээ алдаа гаргаж, даргадаа загнуулсан болохоор тэр шүү дээ гэдэг ч юм уу? Харин чиний "нар"-ны өнгө өөрчлөгдөв үү? Хэр өдөр болж өнгөрөв дөө гэх мэтээр стресс үүсгээд байгаа зүйлийнх нь талаар яриулах боломж олгоорой.
Жишээ дасгал №4
Алхах дасгалыг хамтдаа хийж болно. Гудамжаар алхангаа ойр хавьд юу юу байгааг тоочуулах, хамтдаа дэлгүүр, албан байгууллагын хаяг унших, өнгөрөх машинуудыг өнгө, маркаар нь ялгах, хүмүүсийн тухай яриа дэлгэх гэх мэтчилэн яг одоо болж байгаа үйл явдалд  анхаарлыг нь төвлөрүүлэх энгийн бөгөөд зугаатай дасгал юм.
Энэ мэтчилэн сонирхолтой дасгалуудыг зохиогоорой, чихрийг бусадтайгаа хуваалцвал илүү амттай байдаг даа.
Амжилт хүсье.