Neuropathic pain assessment and treatment - Мэдрэлийн гаралтай өвдөлт №2

Оношлогоо

Мэдрэлийн гаралтай өвдөлтийг оношлоход асуумж чухал ач холбогдолтой. Эндээс архаг уу цочмог уу гэдгийг тодруулна. Мөн өвдөлтийн шинж чанараар нь баримжаа авах боломжтой. Өвдөлтийн оноо буюу 0-10 оноогоор өвдөлтийн эрчмийг тодорхойлно. Ингэж асуух зуураа ажиглах хэрэгтэй. Ерөнхийдөө бага зэргийн буюу (Pain score 0-3) үед хүн инээмсэглэх чадвартай байдаг. Өвдөж байгаа гэсэн ч инээмсэглэх чадвараа алдаагүй бол бага зэргийн өвдөлт гээд бодчихож болно. За тэгээд хамгийн сүүлд мэдрэлийн дерматомоор буюу мэдрэл явж салаалж байгаа талбайгаар бүсчилсэн өвдөлт өгч байгаа эсэхийг тодруулаарай.
Дараа нь мэдрэлийн үзлэг хийнэ. Мэдрэхүйг сайтар шалгах хэрэгтэй. Ингэхдээ хүрэлцэх, халуун хүйтнээр үйлчлүүлэх, самаар самнах, даралт учруулах, зүүгээр хатгах гэх мэтээр шалгана. Ингэхдээ эрүүл өвчтэй талыг харьцуулан үзэж, өвчтнөөс мэдрэхүй хэвийн, буурсан, эсвэл ихэссэн гэсэн үнэлгээг сонсон тэмдэглэгээ хөтөлнө. Нэмээд мэдрэлийн салаалалтаар мэдрэхүй алдагдсан эсэхийг өмнө зурж тэмдэглэнэ. Асуумж үзлэгээс урьдчилсан оношийг гаргаад булчингийн цахилгаан бичлэг гэх мэт нарийн шинжилгээгээр оношийг баталгаажуулна.
Үрэвслийн гаралтай өвдөлтийн үед зөвхөн эерэг шинжүүд болох мэдрэхүй ихэссэн шинжүүд илэрдэг бол мэдрэлийн гаралтай өвдөлтийн үед эерэг дээр нэмээд мэдрэхүй буурсан болон алдагдсан сөрөг шинжүүд илэрдэг нь ялган оношлогооны ач холбогдолтой болно.

Эмчилгээ

Гол нь мэдрэлийн гаралтай өвдөлтийн цаана ямар эмгэг байгааг тодруулж өөрөөр хэлбэл шалтгааныг зөв олж эмчлэх нь туйлын чухал.
Дан ганц өвдөлтөөс гадна өөрөөр хэлбэл мэдрэхүйгээс гадна тухайн хүний зан төрх, сэтгэл санааны байдал, сэтгэн бодох чадварт давхар нөлөөлдөг гэдгийг бодолцон эмчилгээг цогцоор шийдэж байвал тун сайн. Эмийн эмчилгээний тухайд хэт мэдрэгжсэн нейроны мэдрэгжилтийг өөр өөрийн механизмаар бууруулж буй хэд хэдэн төрлийн эмүүдийг ашиглана. Жишээ нь:
Сэтгэл гутралын эсрэг эмийн бүлэгт хамаарах амитриптилин мэдрэлийн гаралтай өвдөлтөнд нилээд үр дүн үзүүлж байна. Уналт таталтын эсрэг эмийн бүлгээс Кальцийн сувгийг хориглогч Габапентин (Tebantin), Натрийн сувгийг хориглогч Карбамазепин гэх мэт.
Эдгээр эмүүдийн гаж нөлөө нь өдрийн цагаар нойрмоглох, тэнцвэр алдах, толгой эргэх , жин нэмэх зэрэг болно. Ерөнхийдөө эхний 3-5 хоногт эдгээр гаж нөлөө илрээд аажимдаа алга болдогыг өвчтөнд сануулж байх хэрэгтэй.
Чихрийн шижин буюу диабеттэй хүмүүсийн захын мэдрэлийн эмгэгээс улбаалсан мэдрэлийн гаралтай өвдөлтийг хэрхэн намдаах талаар дурдахад эмчилгээнд 1-р эгнээний, 2-р эгнээний бүр боломжгүй бол 3-р эгнээний эмүүд лүү хэрхэн шилжүүлж эмчлэх талаар гарсан олон улсын аргачлалыг танилцуулая. 1-р эгнээний эмэнд: амитриптилин 10-75мг/хоногт, габапентин 300-3600 мг/хоногт, трамадол 150- 300 мг/хоногт
 2-р эгнээний эмэнд: дээрх 3 эмийг хавсруулан хэрэглэх,
3-р эгнээний эмэнд: lamotrigine 200-400мг/хоногт, сэтгэл гутралын эсрэг эм +опиод байж болно. Хамгийн чухал нь тунг тооцоолох, дээрх мэдрэлийн гаралтай өвдөлтийн эсрэг эмүүдийг бага тунгаас эхлээд барих тунд шилжүүлж явдаг учраас мэргэжлийн эмчийн зөвөлгөөгүйгээр дур мэдэн хэрэглэх нь туйлын осолтой болно. 
Эндээс мэдрэлийн гаралтай өвдөлтөнд үрэвслийн эсрэг эмийг хэрэглээд ямар ч үр дүнгүй болохыг ойлгосон гэдэгт итгэж байна.

Neuropathic pain №1 - Мэдрэлийн гаралтай өвдөлт

Өнгөрсөн баасан гаригт ЭХЭМҮТ буюу хуучнаар ЭНЭШТ-д "Өвдөлтийн менежментийг хөгжүүлэх нь" гэсэн олон улсын сургалт семинар оролцогч цөөнтэй ч мэдлэг түгээгч олонтойгоор боломжын өгөөжтэй сайхан болж өнгөрлөө. Гол санаа нь "Өвдөлтийн менежментийг хөгжүүлэх бодлого, удирдамж, үйл ажиллагааны чиглэл боловсруулах" тал дээр эрх мэдэл бүхий хүмүүсийн бодлыг сонсох, нэг чиглэлд нэгтгэх тал дээр анхаарч байсан болов уу гэж би хувьдаа ойлгосон бөлгөө. Ямартаа ч миний бие "Өвдөлт ба СЗЭ" чиглэлээр бяцхан илтгэл бэлдсэнээ тавьсан. Мөн Дэлхийн Өвдөлт Судлалын Нийгэмлэгийн тэргүүнээр ажиллаж байсан Troels Staehelin Jensen (Дээр байгаа зургийн голд зогсож буй эрхэм) доктор, профессорын лекцүүдийг орчуулан хэрэндээ идэвхи санаачлагатай оролцлоо. Өмнө нь мэргэжлийн орчуулга хийдэг л байсан. Гэхдээ энэ хүн шиг ийм цэгцтэй, цэвэрхэн, өөгүй үнэхээр мэргэжлийн илтгэгчийн түвшинд хүрсэн гэмээр хүний орчуулгыг хийж байсангүй. Орчуулга хийхэд урамтай сайхан байснаа заавал дурдмаар санагдлаа. Эхний лекц нь IASP Буюу Дэлхийн Өвдөлт Судлалын Нийгэмлэгийн талаарх танилцуулга, тэтгэлэгт боломжуудыг дурдсан илтгэл байв. Дараагийн лекц нь "Мэдрэлийн гаралтай өвдөлтийн оношлогоо, эмчилгээ" гэсэн сэдэв байлаа. Эндээс товчлон мэдээлэл түгээхээр шийдсэнээ хуваалцаж байна. Хүлээн авна уу?

Архаг өвдөлтийг үндсэндээ 3 ангилдаг. Үүнд:  носисептив буюу үрэвслийн, невропатик буюу мэдрэлийн гаралтай, шалтгаан тодорхойгүй гэж 3 хуваана. Үрэвслийн гэхээр мэдрэлийн төгсгөл цочирч өвдөлт дамжина. Шинж чанарын хувьд янгинах, дүүрэх, унжих, цардайх, чилэх, базлуулах маягийн өвдөлттэй. Өвчин намдаах эмэнд үр дүнтэй. Невропатик гэдэг нь мэдрэлийн эмгэг эсвэл мэдрэлийн гэмтэлтэй холбоотойгоор өвдөлт дамжих ба зүүгээр хатгах мэт, хутгалах мэт, хөрөөдөх мэт, өрөмдөх мэт, цахилгаан гүйх мэт, бадайрч хөлдөх мэт, шатаж түлэгдэх мэт, жирс жирс хийх гэсэн шинж чанартай өвдөлтийг өгнө. Өвдөлт нь захын мэдрэлээс эхлээд нугасаар дамжин тархинд хүрдэг. Невропатик өвдөлтийн үед эмгэг жам, шинж тэмдгийн хооронд ялгах тодорхой зааг байхгүйтэй холбоотойгоор мөн захын мэдрэл болон төв мэдрэлийн системд хэт мэдрэгжил үүссэнээс болоод тэр бүрийд амархан намдаад байдаггүй, архаг хэлбэрт шилжих нь олонтоо, өөрөөр хэлвэл эмчлэхэд туйлын төвөгтэй өвдөлтийн нэг хэлбэр юм.

Үрэвслийн өвдөлт яагаад амархан намддаг вэ гэвэл мэдрэл өөрөө гэмтдэггүй мөн үрэвслийг намжаагаад ирэхээр дагаад өвдөлт буурдаг. Харин мэдрэлийн гаралтай өвдөлтийн үед гэмтсэн мэдрэл эдгэсэн ч дурдатгал өвдөлт байсаар байдаг.
ALLODYNIA- жирийн үед өвдөлт үүсгэхгүй цочруулаар үйлчлэхэд өвдөж байх Жишээ нь: илэхэд өвдөх, хувцас өмсөх тайлахад хувцасны материал биед хүрэлцэхэд өвдөх
HYPERALGESIA- бага зэргийн өвдөлтийг маш хүчтэй өвдөлт мэтээр хүлээн авах шинжийг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл эдгээр нь хэт мэдрэгжилт болсныг зааж өгч байгаа юм. Эмгэг жамын хувьд товчхон ярихад ийм байна. Үргэлжлүүлээд оношлогоо эмчилгээний талаар өгүүлнэ.